Poniższa charakterystyka dziecka pięcioletniego i sześcioletniego została

opracowana w oparciu o materiały przygotowane przez B. Janiszewską

(Janiszewska B., Sześciolatek – czy już dojrzały?, Pomagamy uczyć, nr 2/2008)

dla nauczycieli przedszkoli i klas I-III szkoły podstawowej.

   DZIECKO 5- LETNIE

1. WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE -

– jest wzrostu około 107–110 cm,

– ma niezbyt twardy kościec i stosunkowo słabe mięśnie,

– nie usiedzi długo na jednym miejscu,

– często zmienia pozycje, podpiera się, kładzie na stoliku,

– woli pracować leżąc na podłodze niż siedzieć przy stoliku,

– lubi ruch, jest aktywny,

– ma jeszcze słaby nadgarstek,

– nie potrafi jeszcze odraczać zaspakajania potrzeb biologicznych,

– czasami staje się marudny lub pobudzony z powodu zmęczenia lub głodu,

   ale nie potrafi jeszcze uświadomić sobie tego.

• Motoryka duża:

– pięciolatek jest dzieckiem ruchliwym; biega, skacze, wspina się na drabinki,

– huśta się na huśtawce, uczy się samodzielnego rozhuśtania się,

– ma rozwiniętą koordynację ruchów i koordynację wzrokowo-ruchową,

– zaczyna uczyć się jeździć na rowerze na dwóch kołach,

– zwinnie biega, skacze na dwóch nogach przed siebie,

– skacze na jednej nodze w miejscu,

– stoi przez około 15 sekund z zamkniętymi oczami, nieruchomo na obu nogach,

– przechodzi po wąskiej dróżce o szerokości około 25cm,

– utrzymuje równowagę przy pomocy rąk,

– robi trzy przysiady samodzielnie; podnosząc się z nich, może nieco chwiać się,

– dość szybko, bez trzymania się poręczy, wchodzi i schodzi ze schodów

   naprzemiennie, uczy się zasad, prawidłowości,

– uczy się zwracać uwagę na inne dzieci.

2. WŁAŚCIWOŚĆI SPOŁECZNE -

Dziecko pięcioletnie:

– próbuje bawić się zgodnie z innymi, bez ciągłych konfliktów, bójek, skarg,

– rzadziej obraża się, złości, płacze,

– bawi się w grupce,

– zaczyna przejmować się uczuciami innych rówieśników: pociesza, pomaga, okazuje

   współczucie.

3. WŁAŚCIWOŚĆI PSYCHICZNE –

• Uwaga:

– jest mimowolna, krótkotrwała, niepodzielna,

– koncentracja uwagi jest tak silna na ważnym dla dziecka zadaniu, że nie odbiera     

   wówczas innych bodźców.

• Pamięć:

– jest mimowolna, mechaniczna, krótkotrwała.

• Spostrzeżenia dotykowe:

– dostarczają informacji dotyczących powierzchni różnych rzeczy i sprzętów

   oraz takich zależności, jak: większe-mniejsze, dalej-bliżej, wyżej-niżej, głębiej-płyciej,   

   ciężej-lżej.

• Spostrzeżenia wzrokowe:

– na obrazkach pięciolatek spostrzega do kilkunastu elementów,

– spostrzega w sposób na tyle analityczno-syntetyczny, że potrafi: różnicować kształty

   liter drukowanych, cyfr i kształty podstawowych figur geometrycznych,

– potrafi konstruować proste budowle według załączonego wzoru,

– spostrzega od 5 do około 8 różnic między podobnymi obrazkami,

– spostrzega podstawowe części człowieka.

• Spostrzeżenia słuchowe:

– rozumie czytany tekst,

– lubi słuchać, kiedy mu się czyta,

– w wyuczonym wierszu odtwarza rymy,

– potrafi podzielić zdanie na trzy- czterowyrazowe części,

– potrafi podzielić wyraz na dwie, trzy sylaby,

– po pewnym treningu potrafi wydzielić samogłoskę i spółgłoskę w nagłosie,

– nie wyodrębnia jeszcze głosek w wygłosie,

– potrafi tworzyć i odtwarzać proste rymy.

• Motoryka mała:

– sprawnie łączy klocki typu lego, wylepia z plasteliny,

– nawleka korale na żyłkę, przykleja naklejki, przycina nożyczkami papier,

   drze papier na małe kawałki i wykleja nim kontury.

• Czynności grafomotoryczne:

– prawidłowo trzyma ołówek,

– rysuje linie pionowe, poziome i ukośne, odwzorowuje koło, krzyżyk, kwadrat,

   odwzorowuje proste szlaczki,

– koloruje obrazki, wypełnia kolorem kontury,

– rysuje rysunek zgodny z podanym tematem, maluje farbami, używa pędzla

   i innych przyborów.

• Czynności samoobsługowe:

– samodzielnie rozbiera się dość płynnie; może mieć kłopoty z samodzielnym

   ubieraniem się

– je łyżką, widelcem, raczej nie posługuje się nożem, pije z kubka, trzyma w ręce

   i je kanapkę, sprząta ze stołu,

– potrafi umyć i wytrzeć ręce, buzię, myje zęby pod kontrolą.

4. EMOCJE -

Dziecko pięcioletnie:

– silne, gwałtowne, trudne do opanowania przez dziecko, zwykle krótkotrwałe,

   gdy zostawia się dziecko w spokoju, to zazwyczaj mijają szybko,

– zmienne – stosunkowo łatwo płacz przechodzi w śmiech i odwrotnie,

– spontaniczne, wyraziste, nie panuje nad ekspresją,

– zaczyna liczyć się z rówieśnikami i chcąc się z nimi bawić, coraz rzadziej

   obraża się, złości, płacze,

– zaczyna przewidywać reakcje dorosłych.

• Myślenie:

– pięciolatek ma duże trudności z przyswajaniem informacji dotyczących przestrzeni

   i czasu, ale zna i różnicuje pory roku,

– potrafi porównywać przedmioty, kształty ze względu na ich różnice

   lub podobieństwa,

– potrafi klasyfikować biorąc pod uwagę dwa, trzy kryteria

– myśli często w sposób skojarzeniowy,

– myślenie życzeniowe jest zwykle dla dziecka myśleniem prawdziwym,

– w myśleniu nie uwzględnia jeszcze przekształceń materiału.

• Myślenie matematyczne:

– dziecko pięcioletnie przelicza zbiór składający się z około 10 elementów,

– ostatni liczebnik odnosi do wielkości zbioru,

– potrafina polecenie dokładać i zabierać,

– rozumie pojęcia: więcej, mniej, tyle samo,

– nie rozumie jeszcze pojęć: o tyle więcej, o tyle mniej, tyle razy mniej lub więcej.

• Mowa:

– prawidłowo wymawia głoski,

– nazywa przedmioty, czynności sytuacje, potrafi je opisać przy pomocy   

  przymiotników,

– wypowiada się zdaniami,

– rozumie treść poleceń,

– pyta o nieznane słowa.

DZIECKO 6-LETNIE

1. WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE -

Dziecku sześcioletniemu:

– rosną stopy i powoli zanika płaskostopie (kości stóp wysklepiają się),

– wydłużają się i twardnieją kości kończyn, rosną zęby stałe,

   zmieniają się proporcje ciała,

– powoli kształtuje się większa odporność na zmęczenie związane z dłuższym   

   przebywaniem w jednej pozycji,

– rozpoczyna się pierwszy etap kostnienia nadgarstka (część chrząstek zamienia się

   w kości) – ruchy dłoni stają się bardziej odporne na męczenie; drugi i ostatni etap

   kostnienia nadgarstka przypada na wiek około 10 lat – dziecko staje się zdolne

  do pisania w zeszycie w jedną linię,

– poprawia się płynność i szybkość ruchów rąk – dziecko łatwiej uczy się pisania

   w liniaturze i łączenia liter, zaczyna także ładniej rysować, lepiej wycinać,

   może nauczyć się wiązania kokardki itp.

– do rozwoju kości dopasowuje się układ mięśniowy, – mięśnie stają się silniejsze

(wzrasta siła skurczu), są bardziej odporne na zmęczenie,

– rozwijają się wszystkie narządy wewnętrzne; lepiej pracuje serce, płuca (lepsze

dotlenienie) i jednocześnie rośnie potrzeba ruchu, zwiększa się pojemność

żołądka (zmniejsza się częstotliwość przyjmowanie pokarmów, a zwiększa się objętość przyswajanej jednorazowo porcji),

– dzieci stają się bardziej odporne na choroby.

2. WŁAŚCIWOŚĆI SPOŁECZNE –

U sześciolatków:

– powoli wzrasta antagonizm pomiędzy chłopcami a dziewczynkami; poczucie

  „my chłopaki, my dziewczyny” ułatwia integrację dzieci określonej płci, akceptację

  własnej płci i stopniowe uczenie się męskich i kobiecych ról społecznych.

3. EMOCJE -

Dziecko sześcioletnie:

– ma mniej dojrzały układ nerwowy niż siedmiolatek i z tego powodu silniej reaguje

  emocjonalnie,

– wszystkie emocje, te pozytywne, a tym bardziej negatywne oraz duża liczba    

  różnorodnych bodźców, stanowią dla organizmu ogromny wydatek energetyczny,

– rozregulowuje się jego funkcjonowanie (staje się płaczliwe, drażliwe, nieznośne,   

  agresywne itp.) – można pomóc mu, dostarczając mu owoców, kawałka czekolady,   

  kanapkę itp. (glukoza i magnez) oraz stwarzając sytuacje ułatwiające wyciszenie się –  

  elementy relaksacji.

4. WŁAŚCIWOŚĆI PSYCHICZNE –

• Uwaga:

– jest jeszcze mimowolna, tzn. bodźce z otoczenia odwracają uwagę od tego, co dzieje   

  się na zajęciach; czas uwagi jest ciągle jeszcze krótki (ok. 15 min.),

– dziecko nie potrafi skupić się na wykonaniu kilku czynności jednocześnie,

– dość silna koncentracja uwagi szybko wywołuje zmęczenie.

• Pamięć:

– przeważa pamięć mechaniczna, dlatego nowe treści powinny być często powtarzane

   i utrwalane z wykorzystaniem wielu zmysłów.

• Ruch:

– sześciolatek ma jeszcze słaby kościec i słabe mięśnie, musi często zmieniać pozycje.

• Myślenie:

– większość dzieci nie ma jeszcze ukształtowanej odwracalności myślenia,

   nie potrafi odwrócić procesu przekształceń,

– nie ma jeszcze ukształtowanych pojęć czasowych.

• Zmiany związane z płcią:

– następuje początek kształtowania się

   trzeciorzędnych cech płciowych, u chłopców powoli rozwija się pas barkowy,

   u dziewcząt pas miednicowy, u chłopców bardziej niż u dziewcząt grubieją kości   

   długie, do tych zmian dopasowuje się układ mięśniowy,

– pojawia się głód ruchu, ogromna potrzeba biegania, skakania, siłowania,

– dziewczynki preferują aktywność ruchową wymagającą większej precyzji,

– kościec ( także kości i mięśnie dłoni) kształtuje się około 1,5 do 2 lat, dłużej

   u chłopców niż u dziewcząt, w związku z tym dziewczynki bardziej niż chłopcy lubią

   rysować, wycinać, malować,

– u dziewczynek powoli zaczyna powstawać podściółka tłuszczowa.

• Zmiany w układzie nerwowym:

– są istotne i decydują o różnicach między dziećmi młodszymi a starszymi,

– wydłużają się wypustki komórek nerwowych, dojrzewają drogi nerwowe,

   dzięki czemu poprawia się szybkość i dokładność przewodzenia impulsów, wzrasta  

   ilość połączeń nerwowych, poprawia się koordynacja ruchów,

– dojrzewają receptory zmysłów, pojawia się ostrość wzroku, wrażliwość

  na barwy, polepsza się zdolność odbioru bodźców słuchowych,

– dzieci odbierają dokładniejsze informacje z otoczenia, dojrzewają okolice ruchowe   

   kory mózgowej, polepsza się koordynacja i płynność (również ręki).

• Pisanie:

– dzieci mają wciąż silne napięcie mięśniowe rąk, palców, nadgarstka, przedramienia,   

   barków,

– ruchy rąk u większości dzieci nie są jeszcze płynne,

– występuje geometryzacja i brak precyzji.

• Stosunki przestrzenne:

– dzieci mają jeszcze kłopot z oceną stosunków przestrzennych, np.: prawo,

   lewo, obok, za,

– wymagają wielu ćwiczeń typu zabawowego, które ułatwią późniejsze spostrzeganie.

• Słuchanie :

– dzieci zdolne są do podziału zdania na wyrazy, do analizy, syntezy sylabowej wyrazu,     

  do wysłuchania głosek w nagłosie.

• Spostrzeżenia zmysłowe i wyobrażenia:

– dominuje myślenie przedoperacyjne, konkretno- -wyobrażeniowe.

– dojrzewają struktury kory mózgowej odpowiedzialne za czynności typowo szkolne,

– poprawia się wzrokowe i słuchowe spostrzeganie analityczno-syntetyczne,

– dojrzewają te struktury kory mózgowej, które odpowiedzialne są za procesy myślowe;   

   obserwuje się początki myślenia konkretno –wyobrażeniowego, operacyjnego

   na konkretach,

– dojrzewa cały układ nerwowy, w tym kora mózgowa, dzięki czemu poprawia się   

   zdolność do skupiania uwagi (początki uwagi dowolnej) i poprawia się zdolność   

   zapamiętywania; lepsza jest pamięć trwała, sprawniej przebiegają procesy

   pobudzania i hamowania.

Rozwój dziecka i jego dojrzewanie jest procesem ciągłym, w którym co pewien

czas następują tzw. skoki rozwojowe związane głównie z działaniem układu

hormonalnego. Niezwykle ważny skok rozwojowy przypada na okres 5-6 roku życia. Uaktywnia się układ hormonalny, wpływający zarówno na rozwój ciała, jak i układu

nerwowego. Warto podkreślić związek między dojrzewaniem i uczeniem się.

Jest on istotnym czynnikiem decydującym o powodzeniu dziecka w nauce.

Dzieci, które pragniemy zaobserwować, poznać i wytyczyć dla nich kierunki

wsparcia w celu osiągnięcia dojrzałości szkolnej, pokazują się nauczycielom,

wychowawcom z tak różnych stron, że z pewnością uda się uchwycić

ich niepowtarzalność i cechy charakterystyczne.