Jak wychować dziecko w duchu pozytywnego myślenia? W jaki sposób wyjaśniać mu rzeczywistość? Jak postępować w sytuacji, gdy nasz sposób myślenia jest pesymistyczny? Co zrobić, by nie zarazić nim dziecka? Jak nauczyć dziecko umiejętności cieszenia się z tego, co ma, oraz wyciągania pozytywnych wniosków z negatywnych zdarzeń i uczenia się na błędach  

 

                                            Pozytywne myślenie – mądry optymizm

 

 

 

Kształtowanie postaw
Wychowanie do wartości

Wiesława Mądrowska

Wychowanie do wartości to kierunek, który obecnie jest mocno osadzony w polityce oświatowej państwa. W ogłoszonych na obecny rok szkolny priorytetach wychowanie do wartości zajmuje ważne miejsce. Edukacja przedszkolna, a właściwie wychowanie przedszkolne, jak sama nazwa wskazuje, głównie bazuje na wychowywaniu dzieci, czyli przekazywaniu tego, co pomoże im właściwie funkcjonować w otoczeniu przedszkolnym, domowym, a następnie w szkolnym, rówieśniczym i życiu dorosłym.

 

Wychowanie do wartości, na poziomie edukacji przedszkolnej, w szczególności rozróżnianie dobra od zła, kształtowanie charakteru, postaw, ma miejsce od dawna. W podstawie programowej wychowania przedszkolnego treści te przejawiają się w wielu jej obszarach. Jednymi z celów wychowania przedszkolnego są: „budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe”, „wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, taniec, śpiew, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne”, „kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej”.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego określa wprost treści, które odnoszą się do wartości ogólnych kształtujących postawy i charakter młodego człowieka. Są to następujące zapisy, np.:

• dziecko grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy,
• dziecko wie, że nie należy chwalić się bogactwem i nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także że nie należy wyszydzać i szykanować innych,
• dziecko rozumie potrzebę poszanowania odmienności i autonomii drugiego człowieka,
• dziecko dba o swoje zdrowie; zaczyna orientować się w zasa-
• dach zdrowego żywienia i zdrowego trybu życia,
• dziecko wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać pomoc, umie o nią poprosić,
• dziecko wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, na festynie, na przedstawieniu, w teatrze, w kinie,
• dziecko zna swoje prawa i obowiązki,
• dziecko wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa, zna godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej,
• dziecko wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa.

Zanim jednak szerzej zajmiemy się wychowaniem ku wartościom, przypomnijmy, jak przebiega rozwój moralny dziecka. Otóż znany pedagogom psycholog dziecięcy Piaget wyodrębnił dwa stadia rozwoju moralnego, wskazując jednocześnie, że mają one związek z rozwojem społecznym. Dzieci w wieku przedszkolnym uważają, że coś jest dobre lub złe, bo rodzi określone konsekwencje. Na tym etapie rozwojowym ma miejsce automatyczne posłuszeństwo dzieci wobec zasad, bez rozumowania czy też oceniania. Zależność ta wynika z uczenia się w konkretnych sytuacjach, gdzie dominuje myślenie przyczynowo-skutkowe i konkretno-obrazowe.

O powodzeniu w kształtowaniu się pożądanej postawy moralnej, np. kształtowanej według treści podstawy programowej, gdzie jest jasno określone, co dziecko powinno osiągnąć, kończąc edukację, decyduje spójność wychowawcza. Jeśli okazuje się, że zasady postępowania są takie same zarówno w środowisku przedszkolnym, jak i domowym, maluchy przenoszą te zachowania, wiedząc, że spotka je za nie określona nagroda, czy też odrzucają konkretne złe zachowania, wiedząc, że czeka je za to kara.

Bardzo ważnym elementem kształtowania się pojęć moralnych u dzieci jest wprowadzanie dyscypliny. Nie chodzi tutaj o surowe czy też zasadnicze traktowanie dziecka,  ale o zachowanie konsekwencji w wychowaniu. Nadmierne pobłażanie bądź niespójność w metodach wychowawczych poszczególnych członków rodziny czy też personelu przedszkola powodują zagubienie. Dzięki konsekwencji w wychowaniu lub, jak kto woli, dyscyplinie mały człowiek otrzymuje poczucie bezpieczeństwa i ma możliwość życia w zgodzie ze standardami przyjętymi w domu, przedszkolu, grupie.

Okres przedszkolny to pierwszy etap kształtowania się pojęć moralnych u dzieci. Jednocześnie jest to bardzo ważny okres w życiu człowieka, będący podstawą do dalszego kształtowania się postaw moralnych, oceniania ich i wartościowania. Z chwilą, kiedy dziecko nabywa więcej doświadczeń, zaczyna się orientować w szerszej rzeczywistości, kiedy posiada zdolność myślenia abstrakcyjnego, zapoczątkowuje się też względnie trwała postawa moralna, czyli drugi etap rozwoju moralnego.

 

Rozwój moralny młodego człowieka jest w pełni uzależniony od warunków, w jakich jest kształtowana postawa moralna poszczególnych osób. To, czy młodzi ludzie będą potrafili odróżniać dobro od zła i będą posiadali wysoką wrażliwość moralną, zależy od rozwiniętej u nich dojrzałości moralnej. Wiadomo, że postawa moralna kształtuje się przez lata, a wychowanie przedszkolne ze względu na okres rozwojowy człowieka jest początkiem tego rozwoju. Toteż rola nauczyciela i wszystkich osób, które biorą udział w procesie wychowawczym, jest ogromna. Każdy wychowawca ma nie tylko nauczyć dzieci odróżniania dobra od zła, dostarczać rzetelnej wiedzy o tym, na czym polega czynienie dobra lub wyrządzanie zła, ale przede wszystkim pozytywnie wpływać swoim przykładem na kształtowanie u młodych ludzi konkretnych zachowań i postaw moralnych. Bezsporne jest twierdzenie, że wychowanie moralne jest wychowaniem do wartości ogólnych, które powinny kształtować prawidłowe rozumienie dobra, prawdy i piękna. Dobroć jako wartość ma wiele cech charakterystycznych, takich jak: ciepło, serdeczność, czujność, gotowość służenia innym, bycie pracowitym, życzliwym, pomocnym. Wszystkie te wartości są fundamentem, na którym można budować osobowość człowieka pozytywnie nastawionego do świata.

Tymczasem otaczająca nas rzeczywistość jest coraz trudniejsza. Niedocenianie wartości wychowania moralnego prowadzi do wzrostu zjawiska brutalizacji życia, a także innych przejawów patologii społecznej w postaci agresji, nietolerancji, znieczulicy. Tak właśnie dzieje się w rodzinach, grupach rówieśniczych i niestety także w placówkach oświatowych, gdzie nie poświęca się dostatecznie dużo uwagi działaniom profilaktycznym i pracy wychowawczej.

Wychowanie jest procesem wielopłaszczyznowym i długotrwałym, a zwłaszcza wychowanie do wartości. O ukształtowaniu człowieka pod względem moralnym będziemy mogli powiedzieć wtedy, kiedy urzeczywistnią się w nim pożądane wartości, kiedy staną się integralnymi elementami jego osobowości. Z punktu widzenia dobra ogólnego pożądani są ludzie sprawiedliwi, prawi, uczciwi, dobrzy, odpowiedzialni, a przez to piękni. W dzisiejszym świecie istnieje zapotrzebowanie na wartości moralne, bez których świat nie jest w stanie istnieć normalnie, a dzięki którym człowiek staje się naprawdę ludzki. Z pewnością o takie ukształtowanie młodego człowieka chodzi ministerstwu, skoro wychowanie do wartości uczyniło jednym z priorytetów. Przedszkole, jako początkowa część systemu edukacji, ma wiele w tej kwestii do zrobienia, a mianowicie zapoczątkowuje proces kształtowania się postaw i wychowania do wartości.

Dzieci w wieku przedszkolnym uważają, że coś jest dobre lub złe, bo rodzi określone konsekwencje. Na tym etapie rozwojowym ma miejsce automatyczne posłuszeństwo dzieci wobec zasad, bez rozumowania czy też oceniania.

Jednak powszechnie uważa się, że mamy kryzys wartości, bowiem współczesność jest dość ciekawa, ale przez to również trudna. Jesteśmy świadkami wojen, kataklizmów, ataków terrorystycznych, jednocześnie sami degradujemy środowisko, niszczymy przyrodę i samych siebie. Wszystko to powoduje, że jesteśmy podejrzliwi, nieufni w stosunku do drugiego człowieka, poddajemy weryfikacji zasady i normy moralne, w których zostaliśmy wychowani. Świat wokół nas jest pełny frustracji, z którą z trudnością radzimy sobie my – dorośli, a przez to cierpią nasze dzieci.

Zachodzące przemiany społeczne, niestabilna sytuacja gospodarcza pogłębiają kryzys rodziny. Praktycznie codziennie słyszymy o protestach, w ostatnim czasie w szczególności kobiet, co na pewno przekłada się na zachwianie się poczucia bezpieczeństwa, które przecież jest wartością podstawową. Efektem tak niekorzystnych zjawisk jest rozczarowanie i niezadowolenie większości młodych Polek, które nie decydują się na urodzenie dziecka. Na uwagę zasługuje niepokojące obniżanie się wskaźnika urodzeń (w ciągu ostatniej dekady aż o ponad 40%) powodującego największy w naszej historii niż demograficzny, który widać już w szkołach podstawowych. A przecież dzieci to największa wartość każdego narodu. Ale na szczęście nie nam przychodzi rozwiązywać ten problem, pozostawmy go rządzącym, naszym zadaniem jest pracować z dziećmi, jednak trzeba mieć świadomość, że kadra przedszkola i rodzice to część społeczeństwa, która niestety odczuwa skutki niekorzystnych przemian społeczno-gospodarczych. Wszystkie niekorzystne zmiany cywilizacyjne mają ogromny wpływ nie tylko na jakość życia polskich rodzin, ale także na wychowanie dzieci i młodzieży w tych rodzinach. Co zatem robić, aby nie poddać się kryzysowi wartości?

W odpowiedzi na to pytanie powinniśmy uświadomić sobie ważną kwestię: człowiek, jako istota myśląca, ma możliwość wyboru. W przypadku wartości jest to wybór z pozoru bardzo prosty – pomiędzy dobrem a złem. Jednak nie wszyscy tak samo pojmujemy dobro i zło. Różnice kulturowe wyznaczające podstawowe ramy wartości są tak wielkie, że czasami prowadzą do poważnych konfliktów.

Każdy wychowawca ma nie tylko nauczyć dzieci odróżniania dobra od zła, dostarczać rzetelnej wiedzy o tym, na czym polega czynienie dobra lub wyrządzanie zła, ale przede wszystkim pozytywnie wpływać swoim przykładem na kształtowanie u młodych ludzi konkretnych zachowań i postaw moralnych

Polska, jako kraj posiadający najstarszą konstytucję w Europie, deklaruje hołdowanie wartościom uniwersalnym. W preambule naszej konstytucji wyraźnie wskazano uniwersalne wartości, którym wszyscy powinniśmy być wierni. Podmiotowość ludzka wynika z dążenia do prawdy, sprawiedliwości, dobra, piękna, wolności, solidarności i godności ludzkiej. Źródłem wyżej wymienionych ogólnoludzkich wartości, zgodnie z konstytucją, może być Bóg. Oznacza to, że ustawodawca preferuje także inne (niechrześcijańskie) źródła propagujące te wartości. Nasza konstytucja wyraźnie preferuje prawo demokracji, tolerancji i równości wszystkich obywateli. Jednak w praktyce jest różnie. Powszechna opinia o Polakach nie jest zbyt pochlebna, przez inne narody jesteśmy postrzegani jako mało tolerancyjni, staroświeccy, ksenofobiczni. Równie słabo wypadamy w rankingach krajów najbardziej dobroczynnych, w najnowszym sklasyfikowano Polskę na 109. miejscu wśród 160 krajów świata. Nie jest więc najlepiej z wychowaniem w duchu wartości uniwersalnych.

W obliczu takiej sytuacji może bardziej zrozumiałe są powody, dla których ministerstwo uczyniło wychowanie do wartości podstawowym kierunkiem polityki oświatowej państwa w tym roku szkolnym. Znacząca wydaje się tutaj rola nauczyciela, która polega przede wszystkim na realizacji programów wychowania przedszkolnego oraz programów wychowawczych w oparciu o cele i treść wskazane w podstawie programowej.

 

Lateralizacja i jej wpływ na funkcjonowanie dziecka

                                         

ISTOTA  LATERALIZACJI

W pedagogice, psychologii, medycynie przez lateralizację rozumie się funkcjonalną dominację jednej ze stron ciała w odniesieniu do parzystych narządów ruchu i organów zmysłowych (rąk, nóg, oczu, uszu). W wyniku lateralizacji człowiek preferuje posługiwanie jednym z tych organów, znajdującym się po prawej lub lewej stronie osi jego ciała. Drugi z narządów, znajdujący się po stronie przeciwnej, używany jest w mniejszym stopniu i węższym zakresie, stanowiąc uzupełnienie dla narządu wiodącego.

Model lateralizacji uwarunkowany jest neurobiologicznie i wynika z przewagi funkcjonalnej jednej z półkul mózgowych. Dominacja ta nie jest cechą wrodzoną. Człowiek przychodzi na świat jedynie z uwarunkowanymi genetycznie i hormonalnie predyspozycjami do wykształcenia się określonego schematu lateralizacji.

JAK ROZWIJA SIĘ LATERALIZACJA?

Kształtowanie się lateralizacji to długi i skomplikowany proces, w którym można wyróżnić następujące etapy:

• w pierwszych sześciu miesiącach życia u dziecka nie istnieje dominacja żadnej półkuli mózgowej, więc jego ruchy są symetryczne, pozbawione preferencji którejkolwiek strony ciała;
• od szóstego do dwunastego miesiąca życia dziecko zdobywa umiejętność chwytu jednoręcznego, w związku z czym pojawiają się u niego pierwsze oznaki dominacji stronnej;
• pomiędzy pierwszym i drugim rokiem życia dotychczasowy rozwój lateralizacji dziecka słabnie, ponieważ uczy się ono chodzić, co angażuje jednakowo obie półkule mózgowe;
• od drugiego do siódmego roku życia, kiedy dziecko ma już opanowaną czynność chodzenia, kontynuowany jest proces rozwoju lateralizacji;
• w siódmym roku życia proces rozwoju lateralizacji kończy się, czego efektem jest trwale ustalona stronność ciała.

DIAGNOZA  LATERALIZACJI

Diagnozę lateralizacji przeprowadza się w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Polega ona na analizie zachowania dziecka w aspekcie preferencji oka, ucha, ręki i nogi. Obserwuje się dziecko przy wykonywaniu codziennych czynności o charakterze wyuczonym (jedzenie, pisanie, rysowanie) oraz w sytuacjach spontanicznych, nie podlegających treningowi społecznemu (gesty, reakcje odruchowe podczas gier, zabawy). Każdy przejaw preferencji stronnej aktywności ciała dziecka należy obserwować kilkakrotnie, aby wyeliminować element przypadkowego wyboru przez nie jednej z parzystych części ciała.

Wiarygodną diagnozę lateralizacji można przeprowadzić najwcześniej w czwartym roku życia dziecka. Wskazane jest jednak, by dokonywać jej później, w okresie poprzedzającym podjęcie nauki w szkole. Nie diagnozuje się lateralizacji u dzieci z wadami wzroku, słuchu, niepełnosprawnością kończyn, gdyż z przyczyn fizjologicznych wynik badania może być zafałszowany.

TYPOLOGIA  LATERALIZACJI

Rozpatrując sposób funkcjonowania dziecka oraz występowanie lub brak zaburzeń jego rozwoju psychomotorycznego, rozróżnia się lateralizację prawidłową oraz nieprawidłową.

Lateralizacja prawidłowa to silnie ustalona, jednorodna stronność ciała. W jej przypadku  wszystkie narządy ruchu i zmysłów dominują po tej samej stronie ciała. W zależności od tego, która to strona, mówimy o lateralizacji prawostronnej lub lewostronnej.

W przypadku lateralizacji jednorodnej prawostronnej dominują: prawe ucho, prawe oko, prawa ręka i prawa noga. Jest to w naszym kręgu kulturowym najczęściej występujący i zarazem najbardziej adekwatny model lateralizacji – ze względu na obowiązujące zasady czytania i pisania: od strony lewej ku prawej, z góry na dół.

Lateralizacja jednorodna lewostronna oznacza dominację lewego ucha, lewego oka, lewej ręki i lewej nogi. Ten typ lateralizacji występuje w naszym kręgu kulturowym z mniejszą częstotliwością. Najczęściej nie towarzyszą mu żadne zaburzenia rozwojowe i nie wymaga terapii.

Mankamentem lateralizacji lewostronnej są problemy techniczne związane z obsługą urządzeń zaprojektowanych dla ludzi prawostronnie zlateralizowanych oraz utrudnienia towarzyszące czynności pisania (zasłanianie ręką pisanych wyrazów, specyficzne ułożenie dłoni powodujące wzmożenie tonusu mięśniowego, zwiększoną męczliwość, przybieranie niewłaściwej pozycji ciała).

Lewostronność jest w większości przypadków stanem fizjologicznym, który rozwija się na podłożu genetycznym. Potwierdza to fakt, że zdarzają się przypadki występowania kilku osób lewostronnych w rodzinie.

Zdarzają się także sytuacje, w których omawiany typ lateralizacji jest skutkiem patologii w obrębie budowy i funkcjonowania mózgu. Chodzi tu o uszkodzenia lewej półkuli mózgowej w okresie prenatalnym lub okołoporodowym, albo o dysfunkcje mózgu spowodowane nadmiarem hormonu męskiego (testosteronu) w macicy. O hormonalnej etiologii lewostronności świadczy fakt, że ten typ lateralizacji występuje częściej u osób płci męskiej.

Lewostronności patologicznej często towarzyszą różnego rodzaju zaburzenia funkcji percepcyjnych i motorycznych. W tych przypadkach wskazana jest terapia pedagogiczna zmierzająca do usprawniania zaburzonych funkcji.

Wcześnie i silnie ustalonej lewostronności nie należy zwalczać, gdyż jest to bardzo obciążające dla układu nerwowego i może przynieść wiele szkód w postaci: wtórnych zaburzeń emocjonalnych,  lęków, moczenia nocnego, jąkania, obniżenia samooceny, nadpobudliwości psychoruchowej.

Nieprawidłowa stronność ciała może przejawiać się na dwa sposoby: jako lateralizacja ustalona niejednorodna i nieustalona.

O lateralizacji ustalonej niejednorodnej (skrzyżowanej, bilateralizacji) mówimy w sytuacjach, gdy występuje dominacja narządów ruchu i zmysłów znajdujących się po przeciwnych stronach ciała (np. prawa ręka, lewe oko, prawa noga).

Największy problem w aspekcie funkcjonowania psychomotorycznego stanowi skrzyżowanie dominacji na linii: oko–ręka, gdyż wpływa negatywnie na kontrolę wzrokową pracy ręki oraz koordynację wzrokowo–ruchową. Poza tym omawiany typ lateralizacji powoduje trudności w nauce czytania i pisania oraz zaburzenia orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni.

W przypadku lateralizacji skrzyżowanej, nie należy przestawiać dziecka leworęcznego na prawą rękę, jeśli dominuje u niego lewe oko, sprawność motoryczna ręki prawej jest znacznie obniżona w stosunku do norm wiekowych oraz gdy u dziecka występuje obniżony poziom rozwoju intelektualnego lub zaburzenia emocjonalne.

Lateralizacja nieustalona (słaba, obustronność) to brak dominacji jednej strony ciała w zakresie parzystych narządów ruchu i zmysłów bądź naprzemienność ich przewagi czynnościowej. Ten model lateralizacji wiąże się z wieloma problemami w funkcjonowaniu psychomotorycznym.

Obuoczność sprawia, że podczas czytania jedno oko odczytuje początek, a drugie końcówkę wyrazu, z pominięciem liter znajdujących się w środku. W efekcie dziecko przekształca brzmienie odczytywanych słów i nie rozumie, co czyta.

Oburęczność powoduje osłabienie sprawności grafomotorycznej, zaburzenia koordynacji pracy rąk i ogólną niezgrabność ruchową.

Ponadto lateralizacja nieustalona generuje trudności w zakresie orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni, odwzorowywania kształtów geometrycznych, nauki czytania i pisania (mylenie podobnych liter i cyfr, opuszczanie lub zamienianie kolejności liter, sylab w wyrazie).

TERAPIA  ZABURZEŃ  LATERALIZACJI

Sama w sobie nieprawidłowa lateralizacja nie wymaga terapii. Powinno się jednak podjąć nad nią pracę, jeśli powoduje dodatkowe zaburzenia: emocjonalne, motoryczne, percepcji wzrokowej, orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni.

Terapia zaburzeń lateralizacji to ćwiczenia korekcyjno–kompensacyjne obejmujące:

• doskonalenie koordynacji wzrokowo–ruchowej;
• utrwalanie orientacji w schemacie własnego ciała, przestrzeni;
• usprawnianie analizy, syntezy wzrokowej;
• trening pamięci wzrokowej (symultanicznej, sekwencyjnej);
• usprawnianie motoryki ręki (precyzji ruchów);
• doskonalenie technicznej strony czynności pisania (prawidłowego chwytu narzędzia piszącego, doboru odpowiedniej siły nacisku ręki w trakcie pisania);
• utrwalanie prawidłowych nawyków ruchowych podczas pisania (nieodrywanie ręki od papieru, zachowanie kierunku od strony lewej ku prawej, z góry na dół, okrężnie: zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara).

Ćwiczenia te nie zmieniają schematu stronności dziecka, ale usprawniają integrację pracy półkul mózgowych, co niweluje negatywne skutki zaburzonej lateralizacji. Ich skuteczność zależy od poziomu funkcjonowania umysłowego dziecka, głębokości zaburzeń oraz od tego, jak szybko zostały podjęte oddziaływania korekcyjne, jaka jest ich częstotliwość i intensywność.

Źródła:

1. M. Bogdanowicz: Leworęczność u dzieci
2. H. Spionek: Dziecko leworęczne

 

Elżbieta Wika

                                     

 

 

Uzależnienie dziecka od komputera. Jakie są pierwsze objawy?

Uzależnienie dziecka od komputera. Jakie są pierwsze objawy?

Uzależnienie dziecka od komputera i Internetu może przyjmować różne formy. Podczas gdy jedne dzieci nie chcą odchodzić od komputera, bo pochłania ich akcja gry, inne szukają w Internecie aprobaty znajomych. Możesz w prosty sposób sprawdzić, czy problem uzależnienia od komputera nie dotyczy także twojego dziecka. Oto przykładowy plan działań. 

Ile czasu dziecko może spędzać przed komputerem?

Chociaż komputery są niesamowicie przydatnymi narzędziami, mogą również uzależniać. Wiele dzieci ma problem ze spędzaniem zbyt długiego czasu przy komputerze, co niepokoi ich rodziców. I słusznie. Uzależnienie od komputera zostało uznane przez Światową Agencję Zdrowia za chorobę, podobnie jak hazard. Długotrwałe przebywanie przed ekranem telefonu i komputera jest też szkodliwe dla zdrowia, dlatego specjaliści postulują, aby rodzice ustalali dzieciom sztywne reguły określające, ile czasu mogą spędzać przy komputerze i co mogą na nim robić (grać w gry, oglądać bajki itp.). Zarówno czas poświęcony na obcowanie z ekranem, jak i rodzaj aktywności powinny być dostosowane do wieku dziecka. Zdaniem specjalistów:

·  dzieci w wieku do dwóch lat w ogóle nie powinny mieć styczności z ekranami cyfrowymi,

·  dzieci w wieku od 2 do 5 lat nie powinny spędzać przed ekranem więcej niż 20 minut dziennie,

·  dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym (6-10 lat) maksymalny czas, który mogą spędzać przed ekranem komputera, wynosi 60 minut dziennie,

·  starsze dzieci i nastolatki mogą korzystać z urządzeń cyfrowych nie więcej niż dwie godziny dziennie.

Ponadto ten czas również powinniśmy dzielić na mniejsze fragmenty. Dlaczego? Ponieważ jest to rodzaj wysiłku intelektualnego. Migoczący obraz z monitora męczy i dekoncentruje. Dziecko może mieć potem trudności z zapamiętywaniem i odrabianiem lekcji.

Objawy uzależnienia dziecka od komputera

Jeśli obawiasz się, że twoje dziecko nie kontroluje już swojej aktywności przy komputerze, przeanalizuj czy:

·  pogarsza się w nauce,

·  coraz częściej zapomina o ważnych sprawach, ma kłopoty z koncentracją,

·  spędza większość wolnego czasu przed komputerem i robi to kosztem innych zainteresowań,

·  ma obsesję na punkcie grania, rozmawia tylko o grze, szuka na jej temat informacji w Internecie, czyta – ale tylko artykuły związane z grą,

·  podczas gry jest w zupełnie innym świecie, nie reaguje na zwołania,

·  zaniedbuje lekcje i obowiązki domowe, bo gra komputerowa jest ważniejsza,

·  reaguje agresywnie w momentach, gdy rodzice nakazują wyłączenie komputera,

·  ma kłopoty z zaśnięciem, a rano ze wstawaniem,

·  zrywa kontakty z rówieśnikami w rzeczywistym świecie,

·  nie pamięta, by zjeść, a czasem nawet ledwo może zdążyć do toalety,

·  nie zdaje sobie sprawy, ile czasu spędza przed komputerem albo doskonale wie, ale kłamie i ukrywa ten fakt,

·  jest zmienne emocjonalnie, ma huśtawki nastroju, łatwo się buntuje.

Jeżeli dostrzeżesz wymienione symptomy u swojego dziecka, znajdźcie przestrzeń na spokojną rozmowę, podczas której przede wszystkim nazwiecie problem. Później można przejść do zdiagnozowania przyczyn nałogu.

Dlaczego niektóre dzieci uzależniają się od Internetu?

Dużą rolę odgrywają tu predyspozycje psychiczne, czynniki rodzinne i społeczne.

Dodatkowo należy wziąć pod uwagę, że często sama gra jest skonstruowana tak, by na początku gracz w krótkim okresie i w łatwy sposób osiągał satysfakcjonujące wyniki, a na zdobycie kolejnych poziomów musiał poświęcać tygodnie czy miesiące. Wiele gier jest aktualizowanych na bieżąco, co utrudnia ukończenie rozgrywki. Zawsze jest kolejny poziom.

Ponadto łatwiej uzależniają się:

·  osoby wrażliwe,

·  osoby z niską samooceną,

·  osoby nieradzące sobie z przeżywaniem emocji,

·  dzieci prześladowane przez rówieśników,

·  dzieci po trudnych przeżyciach w rodzinie, może to być  np. wyjazd jednego z rodziców, rozwód, śmierć kogoś bliskiego,

·  osoby samotne.

Warto pamiętać też, że Internet zapewnia graczom anonimowość - mogą tam kreować swój sztuczny wizerunek i odgrywać wybrane role. Mogą unikać konfrontacji z trudnymi sytuacjami lub w każdej chwili zrezygnować z kontaktów. Bez wysiłku mogą uzyskiwać nagrody i unikać kary. Z jednej strony rozładowują w ten sposób napięcie, a z drugiej nie trenują umiejętności społecznych i coraz trudniej im radzić sobie w realnym świecie.

Jak walczyć z uzależnieniem dziecka od komputera? 10 skutecznych metod

·  Ustaw hasło na komputerze, które tylko ty będziesz znać. Jeśli masz młodsze dziecko i nie potrzebuje ono komputera do odrabiania zadań domowych, unikniesz sytuacji, że korzysta ono ze sprzętu poza twoją kontrolą. Starszemu dziecku, które potrzebuje korzystać z sieci, aby odrobić lekcje, możesz podać hasło, gdy już upora się z obowiązkami domowymi. 

·  Ustaw kontrolę rodzicielską na komputerze, żeby panować nad sytuacją, gdy jesteś poza domem. Ustawienia umożliwiające kontrolę mogą być zarówno dostępne na routerze, jak i w systemie operacyjnym, a także za pomocą odpowiedniego oprogramowania.

·  Zezwalaj na czas zabawy z komputerem tylko po wypełnieniu innych obowiązków, takich jak: odrabianie lekcji, sprzątanie pokoju, treningi itp. Naucz swoje dziecko, że priorytet mają obowiązki domowe oraz zadane lekcje, zanim będzie można korzystać z komputera i innych urządzeń dla rozrywki. Zrób listę kontrolną wszystkich zadań dziecka i powieś w widocznym miejscu - zadaniem dziecka jest zaznaczanie wypełnionych celów. Dziecko ma traktować czas spędzony na rozrywce online jako przywilej i nagrodę, a nie jako nienaruszalne prawo. Upewnij się, że wszyscy opiekunowie są poinformowani o oczekiwaniach w stosunku do dziecka i pilnują dotrzymywania przez niego słowa, a także wyciągają konsekwencje w przypadku niewypełnienia obowiązków.

·  Stwórz domowe strefy bez komputera. Pozwól dziecku używać komputera tylko w pomieszczeniach ogólnodostępnych, na przykład w pokoju dziennym, a nie w jego  sypialni. Nie pozwalaj na używanie komputera podczas posiłków lub w czasie, który rodzina spędza razem na rozmowie i zabawie. Jeśli to możliwe, dobrze byłoby mieć dwa komputery: jeden, na którym są założone blokady na witryny z grami i serwisy społecznościowe, służący tylko do odrabiania zadań i drugi tylko do rozrywki, umieszczony w pokoju dziennym. Wszystko po to, by mieć możliwość kontrolowania czasu, jaki dziecko przy nim spędza.

·  Ustaw limit na korzystanie z komputera. Ogranicz swojemu dziecku korzystanie z komputera do maksymalnie dwóch godziny dziennie. Ustaw minutnik, aby dziecko wiedziało, kiedy skończyć zabawę. Warto też ustalić z pociechą włączenie alarmu z ostrzeżeniem o końcu zabawy, np. sygnał powinien włączyć się na 15 minut przed zakończeniem gry czy surfowania w sieci. To pomoże uniknąć negocjacji i błagania o „jeszcze 5 minut”, po to, by „dokończyć bitwę”, „wejść na kolejny poziom gry”, „jeszcze sprawdzić pocztę” itp.

·  Porozmawiaj z dzieckiem na temat nadmiernego korzystania z komputera. Niech wyjaśni, dlaczego spędza tak dużo czasu, grając. Miej świadomość, że czasami komputer może funkcjonować jako ucieczka od rzeczywistości, szczególnie gdy dziecko jest prześladowane przez rówieśników lub ma trudności w nauce. Słuchaj odpowiedzi, nie przerywając, nie osądzając i nie komentując. Często dzieci nie zdają sobie sprawy, że angażują się w zachowania ucieczkowe.

·  Bądź dobrym wzorem do naśladowania. Nie spędzaj zbyt dużo czasu przy komputerze. Zamiast tego poświęćcie go na spotkania w gronie rodzinnym.

·  Wyznacz rodzinie czas, który obowiązkowo spędzacie bez ekranów. Niech to będzie specjalny czas tylko dla was. Codziennie. Dotyczy to telefonów, komputerów i telewizji. Zjedzcie wspólnie kolację, podczas której wszyscy członkowie rodziny będą mogli opowiedzieć o swoich przeżyciach. Dzięki temu będziecie umacniać rodzinną więź.

·  Zachęć dziecko, aby dołączyło do jakiegoś klubu lub organizacji. Harcerstwo, wolontariusze, klub miłośników gier planszowych czy młodzieżowa grupa działająca przy schronisku dla zwierząt – cokolwiek, co łączy się z zainteresowaniami dziecka, będzie dobrym rozwiązaniem. Maluch będzie mógł realizować swoje pasje, chęć niesienia pomocy, a jednocześnie poszerzy krąg znajomych i zdobędzie nowe umiejętności.  

·  Uzyskaj profesjonalną pomoc, gdy zajdzie taka potrzeba. Jeśli twoje dziecko nie radzi sobie z uzależnieniem mimo wdrożonych przez rodzinę zmian lub reaguje bardzo agresywnie czy emocjonalnie, koniecznie poszukaj profesjonalnej pomocy. Istnieje wielu terapeutów, którzy specjalizują się w pomaganiu w przezwyciężaniu nałogów, również w uzależnieniu od komputera.

 

Nigdy nie zostawiaj dziecka samego z problemem w nadziei, że „samo przejdzie”. Bo jeśli przez kilka miesięcy nieprzerwanie grało, to naturalne jest, że teraz nagle nie poradzi sobie bez komputera i dostępu do gier. Prawdopodobnie nie potrafi radzić sobie z uczuciami i/lub nie umie samo zorganizować sobie czasu wolnego. Dlatego samo odcięcie od sieci nie rozwiąże sprawy - dziecko będzie czuło lęki i niepokój, będzie się nudzić. Warto więc poszukać pomocy u specjalisty, jednocześnie angażując w jego rozwiązanie całą rodzinę.

Oprac. Anna Dobiecka

Konsultacja specjalistyczna: Agnieszka Skoczylas, psycholog dziecięcy

 

 

 

 

Rysunek dziecka – o czym może informować?

Niewątpliwie rysowanie, czy malowanie, to jedna z tych czynności, która mocno kojarzy się z wiekiem dziecięcym. Dzieci uwielbiają przelewać na papier swoje myśli, odczucia, tworzyć swoje mini „dzieła sztuki”. A co nam, rodzicom i wychowawcom mogą one powiedzieć? Czy dzięki nim możemy lepiej poznać dziecko?

 

"Rysunek dziecięcy to pamiętnik spotkań ze światem, a czasem cierpliwy przyjaciel, który wysłucha wszystkich trosk i zmartwień."

S. Szuman

Czytanie z rysunku dziecka – odkrywanie jego psychiki

Dzieci zanim nauczą się dobrze mówić, już komunikują się z nami przy pomocy rysunków. Ich twórczość plastyczna to dla nas, dorosłych kopalnia wiedzy i informacji o nich samych. Rysunek dziecka może wyrazić znacznie więcej niż może ono powiedzieć za pomocą słów. Jeśli przyjrzymy się uważnie pracom malarskim naszych pociech, wyczytamy z nich całkiem sporo. Przede wszystkim rysunek odzwierciedla przeżycia dziecka, jego emocje, zainteresowania, lęki i pragnienia. Dzięki rysunkowi, dziecko wysyła nam sygnały, którym powinniśmy poświęcić uwagę. Analiza prac plastycznych jest jedną z głównych metod, jaką posługują się psychologowie pracujący z dziećmi. Jednak co istotne, nie należy opierać się na jednym rysunku, aby móc stwierdzić, co dzieje się we wnętrzu dziecka. Pojedynczy rysunek informuje o stanie emocjonalnym w danym dniu, daje odbicie wydarzeń mających miejsce w tym konkretnym dniu. Do analizy należy wziąć pod uwagę ok. 8-10 rysunków. Seria rysunków i obserwacja dziecka połączona z wywiadem i rozmową z dzieckiem, może dać nam wiele informacji o systemie rodzinnym, doznaniach dziecka, lękach czy trudnych przeżyciach.

Co autor ma na myśli? – analiza rysunku dziecka

Analizując pracę plastyczną dziecka bierzemy pod uwagę:
• kolorystykę,
• poziom staranności pracy,
• dynamikę kreski i rytm w ekspresji,
• kolejność rysowania poszczególnych postaci, ich umiejscowienie na kartce,
• proporcje oraz ilość szczegółów.

Ocena wstępna od, której powinna zaczynać się każda analiza rysunku, musi uwzględnić wiek dziecka.

W zależności od wieku wydzielono fazy rozwoju rysunku dziecka. Najbardziej znany jest podział zaproponowany przez V. Lowenfelda i W. L. Brittain’a. Wyróżnili oni sześć faz:
1) faza bazgrot (2 – 4 rok życia)
2) faza przedschematyczna – ekspresja swobodna (4 – 7 rok życia)
3) faza schematyczna – ekspresja inspirowana (7 – 9 rok życia)
4) faza początkowego realizmu (9 – 12 rok życia)
5) faza pseudonaturalistyczna (12 – 14 rok życia)
6) faza kryzysu (14 – 17 rok życia)

Nie wszystkie dzieci przechodzą z jednego stadium do drugiego dokładnie w tym samym czasie. Czynnikami różnicującymi jest przede wszystkim poziom świadomości oraz wiedzy o otoczeniu danego dziecka.

Kolorystyka rysunków dzieci

Dziecko, które skończyło 5 lat, rysując, używa minimum 5-7 kolorów. Jeśli wy¬bie¬ra barwy jasne, ciepłe, mo¬że¬my sądzić, że jest w po¬god¬nym na¬stro¬ju. Jeśli w jego palecie stale (np. przez wiele tygodni) dominują czernie i szarości – mimo iż wcześniej używało innych kolorów – może to świadczyć o tym, że dziecko odczuwa niepokój czy niepewność. Jeśli dziecko stale używa jednego, tego samego koloru, mimo iż ma do dyspozycji wiele innych barw - jest to dla nas dodatkowe źródło informacji o jego emocjach lub problemach.

„Kolorowe kredki, w pudełeczku noszę, kolorowe kredki bardzo lubią mnie”...

Kolory kredek – mogą mieć znaczenie:

Szary – dziecko odczuwa lęk, niepokój oraz brak pewności siebie
Czarny – dziecko ma poczucie zagrożenia, tłumi swoją agresję
Czerwony - pobudzający, wyrażający potrzeby i pragnienia, choć może również mówić o agresji i gniewie. Często bywa używany przez dzieci przed szóstym rokiem życia, kiedy jeszcze nie potrafią panować nad swoimi popędami, może również oznaczać potrzebę ruchu
Fiolet - symbolizuje sprzeczne popędy, niepokój czy poszukiwanie czegoś innego, nietuzinkowego
Różowy – spontaniczność, spokój, równowaga
Pomarańczowy – pobudzenie wewnętrzne
Żółty - ciepło, radość, optymizm. To pragnienie pójścia własną drogą
Ciemno niebieski – dziecko próbuje kontrolować własne emocje
Ciemno zielony – dziecko jest wrażliwe, zwłaszcza na sytuacje jakie dostrzega w otaczającym go świecie
Jasno zielony – dziecko jest wyciszone, zrównoważone
Biały – dziecko lękliwe, przestraszone
Brązowy - zubożenie życia emocjonalnego, cofanie się. Kolor odwrotu do przeszłości. Osoba ,,brązowa” to brak bezpieczeństwa z jej strony.

Kolor może podlegać interpretacji tylko wtedy, gdy pojawia się często i w wielu rysunkach dziecka. Pamiętajmy też, że same w sobie kolory nie powiedzą nam wszystkiego, stanowią tylko pewien punkt odniesienia.

Poziom staranności

Biorąc pod uwagę ten czynnik pamiętajmy o podstawowym kryterium, jakim jest wiek dziecka, ale też o jego umiejętnościach i nastawieniu do rysowania. Jeśli praca jest bardzo dokładna, dopracowana i pełna szczegółów świadczyć może o wszechstronnym, prawidłowym rozwoju społecznym oraz emocjonalnym dziecka. Jeśli natomiast rysunki zazwyczaj są niestaranne, tworzone w chaotyczny sposób może stanowić to pewien sygnał występowania problemów emocjonalnych.

Dynamika kreski i rytm w ekspresji

Linia długa, rysowana z rozmachem, o dużym nacisku – energia, odwaga, pewność siebie, czasem gwałtowność malarza (ekstrawertyzm). Słaby nacisk kredki może świadczyć o nieśmiałości, łagodności, czasami nerwicy i wysokim niepokoju.

Kolejność rysowania poszczególnych postaci, ich umiejscowienie na kartce

Kolejność rysowania postaci:
• Pierwsza postać i często największa to osoba dla dziecka najważniejsza.
• Postaci mniej ważne są pomniejszane lub czasami pomijane.
• Postać bogato ozdabiana to postać, z którą dziecko jest najsilniej związane emocjonalnie.
• Usytuowanie postaci względem siebie wskazuje na relacje kto jest dla dziecka bliski a kto nie.

Umiejscowienie rysunku na kartce:

To w jaki sposób dziecko zapełnia czystą kartkę rysunkiem, symbolicznie odnosi się do tego jaką przestrzeń zajmuje w rzeczywistości. Jedne dzieci z rozmachem wypełniają całą możliwą przestrzeń, inne ograniczają się do wybranych miejsc na kartce.

• Rysowanie na górze kartki mówi o idealizmie lub marzeniach, bogatej wyobraźni.
• Środek kartki wskazuje, że dziecko jest zadowolone i akceptuje swoją rzeczywistość. Świadczy o zrównoważeniu i harmonii.
• Dolny pas cechuje dzieci zmęczone, często przygnębione.
• Pas górny to wracanie myślami do przeszłości.
• Dolny, lewy pas ujawnia wewnętrzne skrępowanie.
• Prawy pas to wybieganie myślami w przyszłość.

Proporcje oraz ilość szczegółów

Dwulatki stawiają pierwsze bazgroły. Zapełniają kartkę kreskami, kropkami i krzyżykami. Próbują zamykać koła (2,5 - 3 lata). Dzieła 3 – latka to zwykle „głowonogi” i „głowotułowia” przypominające z czasem coraz bardziej postacie ludzkie. Stopniowo (w wieku 4-5 lat) pojawia się więcej szczegółów (kwiaty, drzewa, słońce itp.). Na rysunkach do tego czasu może jednak nie być proporcji, która pojawia się już u dzieci sześcioletnich, wyrażających przestrzeń w formie układów pasowych. To co może tutaj niepokoić, to np. brak szczegółów w pracach dzieci starszych (5-6 latki).

Na co jeszcze zwrócić uwagę?

Istotnym diagnostycznie rysunkiem jest rysunek rodziny. Tu ważna jest kolejność rysowanych postaci oraz ich ustawienie względem siebie. Te najmniej ważne dla dziecka są rysowane na końcu. Znaczące jest tu także to, czy dziecko rysuje samego siebie jako część swojej rodziny. Jeśli tego nie robi, jest to niepokojący sygnał, mogący oznaczać, iż czuje się ono odrzucone. Zwróćmy też uwagę na twarze narysowanych postaci, tzn. czy są one uśmiechnięte i radosne czy częściej smutne i groźne.

Nie należy demonizować treści rysunków i ostrożnie wyciągać wnioski, by uniknąć nadinterpretacji występujących w nich treści. Ich analizą powinni się zająć specjaliści. Nie starajmy się sami diagnozować rysunków naszych dzieci.

Zaniepokojeni rodzice powinni zgłosić się z rysunkiem do psychologa dziecięcego.

 

Autor: Marta Cygan, psycholog, zespół Akademii Zdrowego Przedszkolaka