Charakterystyka rozwoju 4-latka

ROZWÓJ DZIECKA CZTEROLETNIEGO

 

W wieku 4 lat rozpoczyna się okres średniego dzieciństwa, który trwa do 6 roku życia. Dziecko które rozpoczyna ten etap życia charakteryzuje poziom rozwoju motorycznego i sensorycznego, umożliwiający mu poruszanie się w najbliższym otoczeniu i docieranie do interesujących je obiektów, traktowanych przez nie jako istniejące realnie.

 

 1. Rozwój somatyczny i aktywność ruchowa

Dziecko wkraczające w okres średniego dzieciństwa ma wszystkie zęby mleczne swobodnie porusza się chodząc i biegając, jest dość samodzielne w zakresie samoobsługi. Zmiany wzrostu i wagi ciała są znacznie mniejsze niż do tej pory. Następuje wydłużenie ciała pod wpływem szybszego rośnięcia kończyn. Dziewczynki rozwijają się szybciej niż chłopcy. W średnim dzieciństwie obserwuje się wzrost sprawności motorycznej, pojawiają się nowe umiejętności, proste ruchy łączone są w kombinacje ruchowe, np. bieg i skok, bieg i kopnięcie piłki, chwyt i rzut piłką. O 4-latkach mówi się, że są nie do opanowania w każdym rodzaju aktywności. Jest to spowodowane dużą potrzebą ruchu. Dziecko 4-letnie nie potrafi długo skupić się na wykonywanej czynności, dlatego często zmienia rodzaje zajęcia ruchowego. Ważną rolę w uczeniu ruchów odgrywają wzorce kulturowe, które różnice związane z płcią; chłopcy uzyskują lepsze wyniki w czynnościach wymagających więcej energii i siły, dziewczynki zaś przewyższają chłopców w czynnościach motorycznych (skakanka) oraz precyzji (rysowanie, pisanie). W zakresie motoryki małej dzieci 4-letnie są samodzielne w ubieraniu i rozbieraniu, jedzeniu. W rysunkach stosują schematy przedmiotów i człowieka, komponują rysunek o wielu obiektach. 4-latki są nie do opanowania ruchowo; biją, kopią, rzucają kamieniami, niszczą przedmioty, uciekają.

 

 2. Procesy poznawcze

 

Sprawności percepcyjne

 

W wieku 3, 4 - lat dzieci odróżniają pismo od tego, co nim nie jest. Ujmują pismo całościowo. Dzieci 4-letnie potrafią kopiować koło, krzyżyk, szyny, umiarkowanie dokładnie kopiują kształty liter. Wzrasta zdolność rozróżniania barw i ich odcieni, wzrasta wrażliwość słuchowa. Czas ujmują 4-latki subiektywnie, choć lepiej niż 3-latki. Poprawnie podają kolejność zdarzeń i ujmują je jako przewidywalne. 4,5-latki wykazują zainteresowanie literami i cyframi, czasem umieją całkiem nieźle liczyć.

Pamięć

 

W miarę dojrzewania dzieci utrzymują w umyśle coraz większą liczbę liter, słów, cyfr. Mogą odtworzyć szereg złożony z 4 cyfr. Są zdolne do stosowania strategii powtarzania materiału do zapamiętania.

Czynności myślowe

- Szeregowanie - 47% 4-latkow tworzy małe szeregi z patyczków różnej długości.
- Klasyfikacja - 4-latki opanowują w niej poziom podstawowy, gdzie wystarczają informacje percepcyjne, odkrywane samodzielnie. Informacje podawane przez dorosłych są nieprzydatne.

Symboliczna reprezentacja rysunku

Badacze określają ten okres jako idioplastykę, realizm intelektualny, okres schematu uproszczonego. Zestawiając proste kształty dzieci rysują to co widzą w danym obiekcie. Ich rysunki są symbolami, które przypominają elementy rzeczywistości.

Sprawności językowe i komunikacyjne

- Słownictwo - mają tendencje do tworzenia neologizmów, stosując poprawnie ojczyste reguły gramatyczne. Pełnia one funkcje wypełniania luk, gdy dziecko nie znajduje w swoim zasobie słów słownictwa na określenie jakiegoś obiektu.
- Narracja - dzieci coraz częściej odróżniają opowiadania od innych form wypowiedzi. Opowiadania przedstawiają najczęściej konflikty interpersonalne. W 4 roku życia wzrasta znajomość nazw stanów emocjonalnych, czynności umysłu, zachowań społecznych. Bogaci się i doskonali struktura opowiadania dziecka. Można w nim znaleźć wszystkie elementy i struktury opowiadania. W wieku 4 lat dzieci wprowadzają opisy czasu.
- Konwersacje - doskonali się umiejętność ich prowadzenia. Szczególną rolę w rozmowie odgrywają pytania. Służą one nawiązaniu i podtrzymaniu kontaktu oraz zdobyciu informacji. Tendencja do zadawania pytań zwiększa się wraz z wiekiem i największa jest w 4, 5 roku życia. Jest to wiek pytań. Do 5 roku życia rośnie liczba pytań heurystycznych, przez które dziecko zmierza do wyjaśnienia i uporządkowania wiedzy o świecie. Potem liczba ta spada.
- Wyobraźnia - wydaje się ona nie mieć w tym wieku żadnych granic. Dzieci wymyślają towarzyszy zabaw i różne wymyślone historie. Dla dzieci w tym wieku granica między rzeczywistością a fikcją jest bardzo cienka.

 

       Emocje

Dzieci 4-letnie lepiej rozumieją emocje własne i innych osób, zdobywają umiejętności regulowania ekspresji własnych emocji. W 4 roku życia nazwy stanów i przeżyć uczuciowych stanowią 6,6% wszystkich nazw czynności wyrażanych czasownikowo. Potrafią właściwie oceniać przyczyny podstawowych reakcji emocjonalnych, jednak są skłonne zwracać uwagę raczej na czynniki zewnętrzne wywołujące emocje niż wewnętrzne. Dzieci 4-letnie są nie do opanowania emocjonalnie. Głośny, niemądry śmiech występuje na przemian z napadami złości. Mówi brzydkie słowa, powraca do nich z upodobaniem i rymuje je, zarykując się śmiechem - tzn., że zdaje sobie sprawę z ich niestosowności.

Lęki

 

W tym wieku przeważają lęki słuchowe, np. odgłosy silników oraz: lęk przed ciemnością dzikimi zwierzętami, wyjściem matki. Rozładowanie napięć emocjonalnych odbywa się przez: ssanie palca podczas snu, pobudzenie motoryczne - dziecko ucieka, kopię, pluje, obgryza paznokcie, dłubie w nosie, robi miny; pobudzenie werbalne - puszenie się i przechwalanie, celowe koślawienie języka, używanie brzydkich słów. Występują lęki i koszmary senne, potrzeba oddawania moczu podczas podniecenia emocjonalnego, ból brzucha, a nawet wymioty w momencie stresu.

 

4. Rozwój społeczny

Dla dzieci w wieku przedszkolnym dobra szkoła społecznego uczenia się jest zabawą. Szczególnie ważne są zabawy w role, które pozwalają odkrywać reguły związane z daną rolą. Zabawa dobrze służy zrozumieniu przez dzieci społecznych ról dorosłych - rodzinnych, zawodowych. Przyjmują je zgodnie z płcią. W wieku 3-6 lat stabilizują się zabawy samotne i równoległe (obserwacja zabaw innych). Zajmują one połowę czasu przeznaczonego na zabawy. Wzrasta również poziom empatii, czyli rozumienia stanów emocjonalnych innych osób. Dzieci 3-4 letnie są bardziej skłonne odpowiadać prospołecznie na zmartwienia dzieci, z którymi weszły w koleżeńskie relacje niż na kłopoty innych.

Dziecięce przyjaźnie

 

W wieku przedszkolnym dzieci rozumieją niezwykły charakter kontaktu społecznego, jakim jest przyjaźń. Przyjaciel jest wyróżniany jako partner zabawy, przyjaciele dzielą się zabawkami, do przyjaciela częściej niż do innych kierowane są prośby, pozdrowienia. Przyjaciele częściej przebywają ze sobą, rozmawiają, patrzą na siebie. W wywiadzie na temat przyjaciela młodsze dzieci przedszkolne częściej niż starsze zwracają uwagę na cechy zewnętrzne, aż 63% dzieci wskazuje na uczucia, a w sytuacjach sprzyjających powstawaniu przyjaźni 53% dzieci wskazuje na pomaganie. Niemniej jednak przyjaźnie w wieku przedszkolnym są zwykle nietrwałe, a niektóre dzieci (np. agresywne), mają trudności z zawieraniem przyjaźni.

Negatywne zachowania dziecka

 

4-latki są nie do opanowania w stosunkach międzyludzkich. Uwielbiają przeciwstawiać się poleceniom rodziców. Nie skutkują nawet surowe kary. 4-latek puszy się, przeklina, przechwala, prowokuje. Między 4-7 rokiem życia wzrasta agresja zorientowana na osobę (agresja wroga). Jest ona obliczona na sprawienie bólu innej osobie zarówno przez odwet, jak i sposób ustalenia dominacji. Chłopcy są bardziej agresywni niż dziewczynki, bardziej skłonni bić się, popychać, obrażać, grozić pobiciem.

Stosunki rodzice - dzieci

 

Dużym autorytetem są dla 4-latków rodzice, ale dzieci sprzeciwiają się tym autorytetom. Mają przemożny pęd do przeciwstawiania się wszelkim zasadom, choć w końcu ulegają i podporządkowują się.

 

 

5. Rozwój moralny

Jest on ściśle związany z rozwojem poznawczym, uczuciowym i społecznym. Wiąże się z poznaniem reguł obowiązujących w grupie społecznej, odróżnianiem dobra od zła oraz doświadczania poczucia winy i wstydu. Od około 4 roku życia dzieci zaczynają odczuwać wewnętrzny powściąg, chociaż nie rozumieją jeszcze podstawy nakazów i zakazów. Istotną rolę w tym względzie odgrywa rozumienie przeżyć innych osób oraz rozwój takich uczuć, jak wstyd i wina.

 

 6 Osobowość dziecka

Rozwój osobowości dziecka postępuje równocześnie z jego rozwojem społecznym, emocjonalnym i poznawczym. Zasadniczą rolę w kształtowaniu się osobowości odgrywa proces identyfikacji. Wtórna identyfikacja występuje po 3 roku życia jako usiłowanie upodobnienia się do modela. Małe dziewczynki zaczynają identyfikować się z matką, a chłopcy z ojcem. Według Bandury chłopcy obserwują i naśladują chłopięce zachowania, ponieważ są za nie nagradzani, natomiast dziewczynki są nagradzane za zachowania dziewczęce. W wieku przedszkolnym rozwija się zdolność samokontroli, czyli działania zgodnie z oczekiwaniami autorytetów. Podstawą wszystkich form kontroli jest zdolność do powstrzymania się od natychmiastowego reagowania na pobudzenia i planowanie działania. Dopiero w 4 roku życia dzieci zaczynają świadomie kontrolować intensywność swoich emocji. Zaczynają też planować swoje działania, chociaż zwykle nadal nie odnoszą sukcesu. Stopniowo stają się coraz bardziej zdolne do planowania swoich działań, są w stanie dostosować się do próśb i zaleceń rodziców oraz kulturowych norm, bez konieczności zewnętrznej kontroli.

W okresie średniego dzieciństwa zaczyna się rozwijać obraz własnej osoby jako zestaw przekonań o swoich własnych cechach. Obraz własnej osoby jest bardzo konkretny. Składają się na niego: imię posiadane, rzeczy, codzienne zachowania. Odróżnianie siebie od innych wyraża się m. in. w używaniu zaimków osobowych "mój" i "twój". W sytuacjach konfliktowych używanie określenia "to moje" nie jest wyrazem samolubstwa dziecka, lecz znakiem wytyczania granicy między "ja" i "innymi", a więc jest przejawem rozwoju osobowości. Odróżnianie siebie od innych pozwala dzieciom zarówno współdziałać ze sobą w zabawie, jak i rozwiązywać konflikty. W wieku przedszkolnym kształtuje się również samoocena, czyli zespół sądów o własnej wartości. Zajmuje ona szczególne miejsce w rozwoju obrazu własnej osoby. Powoduje, iż sądy opisowe na swój temat utrwalają się.

Charakterystyka rozwoju 5-latka

CHARAKTERYSTYKA DZIECKA PO UKOŃCZENIU 5 - GO ROKU ŻYCIA:

ROZWÓJ SPOŁECZNY I EMOCJONALNY:
- nawiązuje i podtrzymuje kontakt z innymi oraz współdziała z rówieśnikami,
- rozpoznaje i uwzględnia w swoich działaniach punkt widzenia drugiej osoby.
- odczuwa empatię w stosunku do innych cierpiących osób, a także bohaterów bajek i filmów. potrafi współczuć
- kształtuje się zdolność samokontroli, która pozwala dziecku bardziej panować nad takimi zachowaniami jak płacz, gwałtowne wzruszenie, wypowiadanie się w nieodpowiednich momentach.
- Pojawiają się takie emocje jak: duma, wstyd, poczucie winy, zazdrość czy zakłopotanie. Staje się to podstawą do kształtowania moralności dziecka oraz jego sumienia. - Dziecko w tym okresie nie jest jeszcze w pełni dojrzałe emocjonalnie

ROZWÓJ MOWY I MYŚLENIA:
- zaczyna coraz lepiej rozpoznawać kształt liter oraz cyfr, największą trudność sprawiają mu litery o podobnym kształcie np.: M i W
- wypowiada się wielozdaniowo
- chętnie opowiada o tym, co przeżyło, zobaczyło
- pytane o znaczenie słów potrafi je wyjaśnić
- posługuje się liczebnikami przymiotnikami, spójnikami i przyimkami
- umiarkowanie dokładnie dziecko kopiuje literki
- umie wyodrębnić głoski w wyrazie zwłaszcza na początku wyrazu
- różnicuje wyrazy z opozycjami kos - koc, płotek - młotek, pies - piec, nos - noc, ząb – dąb i odróżnia jedną głoskę od drugiej
- powoli dzieli wyrazy na sylaby
- utrzymuje tonację, rytm i melodię wypowiedzi
- różnicuje wyrazy z opozycjami ze względu na stopień zbliżenia narządów mowy /kos-koc, płotek-młotek, piespiec, nos-noc, ząb-dąb

WYCHOWANIE MUZYCZNE I PLASTYCZNE:
- umie naśladować słyszane głosy z otoczenia
- coraz lepiej rozpoznaje kształty przedmiotów znajdujących się w jego otoczeniu, ale nie ujmuje jeszcze wielkości i proporcji tych przedmiotów
- prawidłowo trzymać ołówek
- rysować linie pionowe, poziome i ukośne
- rysować rysunek zgodnie z podanym tematem
- potrafi tworzyć wielobarwne prace plastyczne, zawierające dużą ilość szczegółów,
- potrafi nawlekać koraliki na sznurek, - potrafi budować skomplikowane konstrukcje z klocków,
- potrafi wycinać nożyczkami dowolne formy według własnych pomysłów.
- określa barwy podstawowe: czerwony, pomarańczowy, żółty, niebieski, zielony, granatowy, fioletowy
- potrafi odwzorować niektóre szlaczki

ROZWÓJ POJĘĆ MATEMATYCZNYCH:
- Wzrasta sprawność kopiowania figur geometrycznych (koło, kwadrat)
- potrafi złożyć prostokąt z dwóch trójkątów w/g wzoru
- wybiera elementy z zestawu np. patyczków i układają je według wzrastającej wielkości
- kształtują się wyobrażenia przedliczbowe, takie jak: pierwszy, ostatni, pośrodku, większy i mniejszy
- rozpoczyna liczenie przedmiotów
- potrafi na polecenie dodawać i odejmować elementy w zbiorze podając wynik, liczy na konkretach
- dokonuje także klasyfikacji przedmiotów oraz tworzenia i porównywania zbiorów
- potrafi ułożyć prostą historyjkę obrazkową
- liczy elementy zbioru do sześciu, odwzorowanie zbiorów za pomocą liczmanów lub znaków graficznych
- porządkuje układy zbiorów /w zakresie 6/ wg ich liczebności wzrastających lub malejących,
- posługuje się liczebnikami porządkowymi do „szósty”

ORIENTACJA W ŚRODOWISKU:
- zna pełen adres domowy,
- na podstawie obrazków i modeli, środki lokomocji i maszyny niedostępne bezpośredniej obserwacji np. kolejka linowa...
- zna czynności zawodowe i charakterystyczne cechy ubioru kucharki, górnika, hutnika, rolnika, szewca, krawca itp.
- dostrzega zależności temperatury i długości dnia od pory roku /zimno i krótki dzień –zima/ itp.

ROZWÓJ FIZYCZNY:
- potrafi, skakać, wspinać się na drabinki
- potrafi skakać na dwóch nogach przed siebie
- potrafi skakać na jednej nodze w miejscu
- potrafi zrobić samodzielnie 3 przysiady
- zaczyna uczyć się jeździć na dwóch kółkach
- samodzielnie rozbiera się
- ma kłopoty z samodzielnym ubraniem się
- potrafi nawlekać korale
- potrafi przyklejać naklejki
- szybko wchodzić i schodzić ze schodów naprzemiennie (bez trzymania się)